Oświetlenie w samochodzie jest używane dosłownie wszędzie. Oczywiście, że żarówki do reflektorów głównych i do oświetlenia wnętrza będą się znacznie różnić od siebie. Zanim przejdziemy do szczegółów, najpierw przyjrzyjmy się powszechnym rodzajom żarówek samochodowych.

Ważne! W wielu krajach europejskich obowiązują surowe przepisy dotyczące wymiany żarówek w reflektorach samochodowych. Montaż żarówek, które nie odpowiadają oryginalnym specyfikacjom pojazdu, może skutkować wysokimi mandatami i odmową przejścia przeglądu technicznego. Te kwestie należy wyjaśnić przed podróżą, zapoznając się z przepisami drogowymi w danym kraju.

1. Rodzaje żarówek samochodowych

Globalnie żarówki samochodowe dzielą się na trzy główne grupy: halogenowe, ksenonowe (a także biksenonowe) oraz diodowe (LED).

1.1 Żarówki halogenowe

W swojej istocie są to klasyczne żarówki z żarnikiem wolframowym i obudową z włókna szklanego. Żarówki do reflektorów głównych są napełnione parami halogenu, które zwiększają strumień świetlny i wydłużają czas świecenia. Natomiast modele do zastosowań pomocniczych są klasycznymi żarówkami żarowymi bez napełnienia gazem.

Halogenowe żarówki świateł mijania i drogowych zazwyczaj dają naturalny żółto-biały odcień, można je stosować zarówno z optyką reflektorową, jak i soczewkową. Ogólnie ten rodzaj lamp jest najpopularniejszy jako światło główne.

Zalety żarówek halogenowych:

  • uniwersalność zastosowania — żarówki halogenowe mają ustandaryzowane rozmiary i położenie spirali, a także nadają się do optyki reflektorowej i soczewkowej;
  • dostępna cena — w porównaniu do innych rodzajów żarówek, "halogeny" są najtańsze.

Wady żarówek halogenowych:

  • niskie zasoby — średnio od 500 do 1000 godzin;
  • niski stosunek mocy do jasności świecenia — na 1 W mocy żarówka halogenowa średnio wydaje około 25 lm jasności;
  • nagrzewanie — prowadzi do stopniowego wypalania reflektora i zmniejszenia intensywności strumienia świetlnego.

1.2 Żarówki ksenonowe i biksenonowe

Żarówki ksenonowe stosowane są wyłącznie w reflektorach głównych (choć niektórzy majsterkowicze potrafią zamontować żarówki ksenonowe także w światłach przeciwmgłowych i nawet w lampach tylnych). Takie żarówki nie mają włókien żarowych, dzięki czemu nie boją się wstrząsów i wibracji podczas jazdy po złej nawierzchni. Ich hermetyczna bańka wypełniona jest gazem ksenonowym, a zasada działania opiera się na wyładowaniu elektrycznym między twardotopliwymi elektrodami w gazie.

Żarówki ksenonowe emitują czysto białe światło o bardzo wysokiej jasności — w tym zakresie mogą konkurować z nimi jedynie niektóre lampy LED. Jednak do prawidłowego montażu żarówek ksenonowych konieczne jest wyposażenie reflektorów w soczewki. Ksenon w reflektorach może potencjalnie oślepiać nadjeżdżające pojazdy — to co najmniej brak szacunku dla innych uczestników ruchu drogowego, a maksymalnie — mandaty za naruszenie przepisów dotyczących oświetlenia.

Klasyczne żarówki ksenonowe mają jeden tryb jasności. Najczęściej montuje się je w światłach mijania, a do świateł drogowych stosuje się zwykłe żarówki halogenowe. Istnieją również żarówki biksenonowe, które mogą zapewniać zarówno światło mijania, jak i drogowe. Należy zauważyć, że do działania ksenonu konieczne jest dodatkowe wprowadzenie do elektrycznego układu samochodu bloków zapłonowych — są one dostarczane w zestawach ksenonowych.

Zalety żarówek ksenonowych:

  • wysoka jasność;
  • długa żywotność i doskonała niezawodność.

Wady żarówek ksenonowych:

  • nadają się tylko do reflektorów głównych;
  • możliwość montażu tylko w optyce soczewkowej;
  • konieczność użycia bloków zapłonowych;
  • potencjalne problemy z prawem.

1.3 Żarówki samochodowe LED

Żarówki LED szybko zyskują na popularności we wszystkich dziedzinach życia. Nie ominęły one również segmentu motoryzacyjnego — żarówki LED są szeroko stosowane w reflektorach głównych oraz w systemach oświetlenia pomocniczego. Ich konkurencyjnymi zaletami w porównaniu do innych rodzajów żarówek można nazwać maksymalnie niskie zużycie energii przy dużej wydajności świetlnej, uniwersalność zastosowania oraz długą żywotność.

W reflektorach głównych żarówki LED często montowane są na standardowych gniazdach halogenowych. Jednak 100% kompatybilność nie jest gwarantowana — w konstrukcji żarówek LED zazwyczaj przewidziane są radiatory i wentylatory chłodzące, co zwiększa ich wymiary w porównaniu do tradycyjnych „halogenów”. Zaleca się montaż żarówek LED w optyce soczewkowej, ponieważ LED w reflektorach może oślepiać kierowców pojazdów z naprzeciwka, a legalność ich użycia będzie pod dużym znakiem zapytania w oczach policji drogowej. W wielu krajach europejskich nieoryginalne systemy oświetlenia są karane wysokimi mandatami.

Zalety żarówek LED:

  • wysoka jasność;
  • długa żywotność (ponad 30 tys. godzin) i doskonała niezawodność;
  • uniwersalność zastosowania — żarówki LED pasują praktycznie do wszystkich reflektorów i są dostępne w wersjach dla wszystkich systemów oświetlenia pomocniczego

Wady żarówek LED:

  • cena — wysokiej jakości żarówki LED są droższe od halogenowych i ksenonowych;
  • zwiększone wymiary (ze względu na konieczność odprowadzania ciepła) — żarówki LED nie pasują do wszystkich reflektorów, w których zainstalowane są kompaktowe żarówki halogenowe;
  • zależność od stabilności zasilania dla jakościowego i stabilnego świecenia.

Różnica wizualna pomiędzy różnymi rodzajami żarówek w reflektorach głównych.

2. Zasady oznaczenia

Konieczność stosowania powszechnie przyjętych zasad oznaczenia żarówek samochodowych jest oczywista. Obecnie funkcjonują dwa systemy ich oznaczenia: według norm Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE) oraz specyfikacji IEC i DIN (Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej i Niemieckiego Instytutu Normalizacyjnego).

Norma ECE dzieli żarówki samochodowe według typów. Nazywanie ich trzonkami nie jest do końca poprawne, jednak żarówki o różnych typach również będą miały różne trzonki. Dla każdego typu dodatkowo zatwierdzane są specyfikacje techniczne, dzięki czemu zbyt mocna żarówka z zasady nie może być zainstalowana w niewłaściwym miejscu. Na przykład dla popularnej 12-woltowej żarówki H7 deklarowana moc wynosi około 55 W, a strumień świetlny wynosi około 1500 lm.

Tabela oznaczeń żarówek samochodowych według normy ECE:
Oznaczenie ECE Cechy żarówki
H, HB To pierwotnie żarówki halogenowe (Halogen). Jednak takie same oznaczenia noszą żarówki ksenonowe i LED, których kształt i trzonek w pełni odpowiadają halogenowemu „oryginałowi”. Oznaczenie HB mają żarówki halogenowe o specyficznym kształcie trzonka w amerykańskim stylu.
D Fabryczne żarówki ksenonowe.
T Miniaturowe żarówki trzonkowe.
R Żarówki z trzonkiem o średnicy 15 mm i bańce do 19 mm średnicy. Jeśli litera R znajduje się w środku oznaczenia, oznacza to żarówki czerwone (np. PR21W).
P Żarówki z trzonkiem o średnicy 15 mm i bańce do 26,5 mm średnicy.
W Jeśli litera W znajduje się na początku oznaczenia, oznacza to, że żarówka ma szklany trzonek. Jeśli oznaczenie W znajduje się na końcu oznaczenia — to moc żarówki w watach (W).
Y Żarówki z żółtą lub pomarańczową bańką.
C Żarówki rurkowe, w których bańka znajduje się między dwoma trzonkami.

Przykładowa żarówka T4W oznacza miniaturową żarówkę trzonkową o mocy 4 W. Model PY21W to żółta żarówka z trzonkiem o średnicy 15 mm i średnicy do 26,5 mm, o mocy 21 W.

W oznaczeniach żarówek według norm IEC i DIN można wyróżnić trzy oddzielne kategorie oznaczeń. W poniższej tabeli przedstawione są powszechnie występujące opcje oznaczeń:

Oznaczenie IEC i DIN Cechy żarówki
P Żarówki z kołnierzem.
BA Żarówki z pinami o symetrycznym rozmieszczeniu styków (pinów).
BAX Żarówki z pinami, w których jeden z pinów jest przesunięty wzdłuż promienia (osi X na płaszczyźnie współrzędnych).
BAY Żarówki z pinami, w których jeden z pinów jest przesunięty wzdłuż wysokości (osi Y na płaszczyźnie współrzędnych).
BAZ Żarówki z pinami, w których jeden z pinów jest przesunięty zarówno wzdłuż wysokości, jak i promienia (osi Z na płaszczyźnie współrzędnych).
E Żarówki z trzonkiem gwintowanym.
W Żarówki z trzonkiem szklanym.
SV Żarówki rurkowe, w których bańka znajduje się między dwoma trzonkami.
Oznaczenie bańki Kształt bańki
B Owalna.
G Okrągła.
T Podłużna.
S W kształcie „bakłażana”.
RP Wąska na dole i szeroka na górze.
Oznaczenie styków Liczba styków
s Jeden.
d Dwa.
t Trzy.
q Cztery.
p Pięć.

Na przykład, żarówka z oznaczeniem P43d to żarówka z kołnierzem o średnicy 43 mm, dwustykowa. Przykładowy model BA15s to jednystykowa żarówka pinowa o średnicy 15 mm.

3. Trzonki w lampach głównych

W reflektorach głównych i przeciwmgłowych zazwyczaj stosowane są te same typy żarówek samochodowych. Dla lepszej przejrzystości najpopularniejsze opcje trzonków przedstawione są w formie tabeli:

Typ (trzonek) ECE Trzonek IEC i DIN
H1 P14.5s
H3 PK22s
H4 P43t
H7 PX26d
H8 PGJ19-1
H10 PY20d
H11 PGJ19-2
H27W/1 PG13
HB3 P20d
HB4 P22d
D1R PK32d-3
D1S PK32d-2
D2R P32d-3
D2S P32d-2
D4R P32d-6
D4S P32d-5

W tabeli uwzględnione są najczęściej występujące warianty trzonków. Ogólnie zastosowanie różnych rodzajów żarówek samochodowych pokazano na przykładzie poniższego obrazu:

Zastosowanie różnych rodzajów żarówek samochodowych.

4. Trzonki w żarówkach pomocniczych

Pod żarówkami pomocniczymi rozumie się wszelkie oświetlenie, które nie jest instalowane w reflektorach głównych. Mogą to być lampy do kierunkowskazów, świateł stopu, świateł pozycyjnych, tylnego podświetlenia tablicy rejestracyjnej, oświetlenia bagażnika, oświetlenia wnętrza samochodu itp.

Poniżej przedstawione są popularne formaty trzonków w żarówkach pomocniczych w formie tabeli:

Typ (trzonek) ECE Trzonek IEC i DIN
C5W SV8.5
C10W SV8.5
H6W BAX9s
P21/5W BAY15d
P27W W2.5x16d
PSX26W PG18.5d-3
PY21W BAU15s
R5W BA15s
T4W BA9s
W5W W2.1x9.5d
W21W W3x16d
WY5W W2.1x9.5d

Przy wyborze żarówek samochodowych warto kierować się prostą zasadą jeśli jedna żarówka się przepaliła, należy dobrać taką samą na wymianę. Jeśli dostęp do żarówki jest utrudniony, co często zdarza się w reflektorach głównych lub tylnych lampach samochodu, warto skorzystać z instrukcji obsługi pojazdu. Na niektórych stronach internetowych dostępne są opcje wyboru żarówek według marki i roku produkcji pojazdu lub nawet według numeru VIN.

Natomiast to, co na pewno nie podlega samodzielnej wymianie, to przepalone reflektory główne LED oraz diodowe tylne lampy. Fabryczne oświetlenie LED wymienia się lub naprawia w warsztatach samochodowych oraz w autoryzowanych serwisach. A jeśli nie podlega naprawie, konieczna będzie wymiana całego reflektora — co jest dość kosztowne.